Çocuklara Ölüm ve Yas Nasıl Anlatılmalı ?
Yas, sevilen bir kişinin, hayvanın veya bazı durumlarda sevilen bir eşyanın kaybı ile ortaya çıkan yoğun fizyolojik ve psikolojik değişimleri kapsar. Yetişkinler kadar çocukların da yaşadığı ve baş etmekte güçlük çektiği yas süreci ortalama 40-50 gün kadar sürmektedir. Ancak kaybın ardından yaşanmayan veya tamamlanmayan yas süreci nedeni ile daha yoğun ve kalıcı olumsuz değişimler yaşanabilmektedir. Özellikle çocukların yaşantıları “çocuktur daha anlamaz” inanışı ile yok sayılmakta ve ne yazık ki çocuğun gelecekte ciddi sıkıntılar yaşamasına neden olmaktadır.
Çocuk yaşına bağlı olarak yaşanan olayları, özellikle ölümü anlamlandırmakta güçlük çeker. Yaşı ilerledikçe anlaması daha kolaydır, çünkü somut kavramlara ek olarak soyut kavramları da anlamaya başlar. Dolayısı ile çocuğa kayıp sürecinde verilen desteğin ne kadar yerinde olduğu, onun yaşına uygunluğu ile paraleldir. “Çocuktur anlamaz, sen daha küçüksün, büyüyünce anlatırız, ağlama, zaten üzgünüm bir de sen üzme” gibi ifadeler çocuğun dünyasını karartacak derece yoğun ve negatif etkiye sahiptir. Benzer ifadeler ile çocuğun duyguları yok sayılmış ve durumu kavraması engellenmiş olur.
Çocuğa yardımcı olmak için yetişkinlerin öncelikli olarak çocuğun ne hissettiğini anlaması ve ihtiyaç doğrultusunda hareket etmesi önemlidir. Anlaşılmamışlık, suçluluk, güven kaybı, korku, kaygı, endişe gibi duygular olasıdır. Yetişkinlerden beklenen bu duyguları anlayarak çocuğa destek olmaktır. Bu nedenle çocuğun duygularını kendi bildiği yöntemler ile (oyun, resim vb.) ifade etmesine olanak tanımak önemlidir.
Kayıp haberi çocuğa nasıl verilmelidir?
Yetişkinlerin güçlük çektiği bu noktada, çocuğa olanları anlatmaktan kaçındıkları veya başkalarına devretmek istedikleri görülür. Ancak çocuk için haberi güvendiği bir kişiden ve tanıdığı, kendini rahat hissettiği bir ortamda alması daha uygundur. En yakın kişi veya çocuğun güvendiği bir kişi durumu açıklayabilir. Haberi verirken zorlanabilirsiniz, bu doğaldır. Çocuk böylece hem sizin yaşadığınız duyguları anlayacak hem de kendisinin yaşadığı duyguların doğal olduğunu kavrayacaktır.
Haberi verirken kullanılan ifadeler hem çocuğun yaşına uygun hem de yeterince açıklayıcı olmalıdır. Uykuya dalmak, uzaklara gitmek, terk etmek gibi ifadeler hem sizin hem çocuğun ölümü kabul etmenize bir engeldir. Çocuk ilerleyen süreçte ölüm ile uykuyu veya yolculuğu birleştirebilir ve uyku, yolculuk, ebeveynden ayrılma gibi sorunlar yaşayabilir. Bu nedenle olanları gerçeğe uygun ifadeler ile yaşına göre anlatmak gerekir.
Ölümü açıklarken çocuğun daha çok karmaşa yaşamasına neden olmamak için ifadelerinizi somutlaştırmayı, somut örnekler vermeyi deneyin. Sıklıkla yetişkinler çocuğa açıklama yaparken yeterince açıklayıcı ifadeler kullanmamakta olup, çocuğun verilen bilgiyi sadece ezberlemesine ama tam olarak kavrayamamasına neden olmaktadırlar. Ölüm çocuğa olabildiğince somut örnekler üzerinden anlatılmalı ve çocuğun konu ile ilgili soru sormasına müsaade edilmelidir.
Kaybın ardından çocukların güveni zedelenebilir ve sevdiği kişilerin teker teker kendisini terk edeceği yönünde bir inanç gelişebilir. Bu süreçte ona güven duygusunu aktarmak ve desteklemek önemlidir. Yanında olduğunuzu hem konuşun hem de davranışlarınızla ona hissettirin.
Yas süreci hem yetişkin hem de çocuklar için hayatın getirdiği zor ve baş edilmesi güç süreçlerindendir. Özellikle çocuklar yaşadıkları karmaşa karşısında desteğe ihtiyaç duyarlar. Yaşadığınız kayıp sonrasında çocuğunuzda değişim gözlemliyor ve baş etmekte zorlanıyorsanız uzman desteği almanızı öneriyoruz.
Optimist Psikoloji